Vankomisin Bakteriyostatik Mi? Yani, Bakterilere “Bir Daha Görüşürüz!” Dediğimiz An
Vankomisin: Bakterilere “Gel Buraya!” Dediğimizde Ne Oluyor?
İzmir’de bir akşam, arkadaşlarla dışarıdayız. Bir şekilde konumuz, hastalıklar ve ilaçlara kayıyor (hayatımda hiçbir şeyin nereden başladığını gerçekten anlamıyorum). Bir arkadaşım, “Ya, Vankomisin bakteriyostatik mi?” diye sormaya başlıyor. Durumu ciddiye alıp aklıma gelen ilk düşünce şu: “Beni bu kadar zor bir soruyla mı test ediyorsunuz, arkadaşlar?”
Önce, bu soruyu tamamen anlamadım tabii. Kafamda binlerce soru dönerken, iç sesim devreye girdi: “Vankomisin mi? Bu ne, bir çamaşır deterjanı mı?” Sonra, gerçek anlamda düşündüm: Vankomisin nedir ve bakteriyostatik olma durumu ne demek?
Biraz kafa karıştırıcı olsa da, düşünmeye başladım. Hadi gelin, hep birlikte Vankomisin’in bakteriyostatik olup olmadığını çözmeye çalışalım. Ama tabii önce biraz eğlenelim.
Vankomisin: Bakterilerle Kavga Etmek, Kimseyi Kırmadan
Vankomisin, aslında bir tür antibiyotiktir. Yani bakterilere karşı savaşan, ama onları öldürmeyen (bazı antibiyotiklerin aksine) bir ilaç. “Eee, o zaman bakteriyostatik değil mi?” diyebilirsiniz. Haklısınız, ama işin içinde başka bir şey var. Vankomisin, bakterilerin çoğalmasını engeller. Yani, bakteriler yayılmaya devam edemez. Ama ölmeleri konusunda o kadar da etkili değil. Kısacası, bakteriler “ölmedim ama sizi biraz yavaşlattım” modunda kalıyorlar.
Tabii, bu konuda arkadaşım yine kafasına takıldı ve bana sormaya başladı: “Peki, bu bakteriler bir gün ‘Hadi biz de canlanalım!’ deyip tekrar çoğalabilirler mi?” İçimden şu cevabı verdim: “Güzel bir soru, ama bu da demek oluyor ki, seni hiç anlamıyorum ve gerçekten 20 dakika sonra sana vereceğim cevabı unutacağım.” Ama sesli söylemedim tabii. Çünkü arkadaşlarım bana bir sağlık uzmanı gibi bakıyorlar.
Bakteriyostatik Mi, Bakterisid Mi?
Kafamda deli sorular dönerken, “Bakteriyostatik” ve “bakterisid” arasındaki farkı hatırlamaya çalışıyorum. Birisi bakterileri öldürür, diğeriyse onları engeller. Birinin adı “bakterisid”, diğeri ise “bakteriyostatik.” Eğer Vankomisin bakteriyostatikse, demek ki bakterilerin çoğalmasını engelliyor, ama öldürmüyor.
Yani, bir anlamda, Vankomisin bakterileri “evet, hadi bakayım, burada bir süre durun, kendi işinizi yapmayın” diyerek onlara vakit kaybettiriyor. Ama sonunda, onları öldürmüyor. Ne de olsa antibiyotik olmanın birincil amacı, bir savaş başlatmak, ama ölümün son dokunuşunu başkasına bırakmak. O yüzden Vankomisin bakteriyostatik, arkadaşlar. Ama sakın “ölümlerine yol açmıyor” demeyin, o da ayrı bir mesele.
Vankomisin Bakteriyostatik Mi? Şimdi Gerçekten Anladık Mı?
Evet, Vankomisin bakteriyostatik! Şimdi, bunu biraz daha anlamamız gerekebilir. Durum böyle olunca, Vankomisin kullanan birinin vücudunda, bakteriler aslında çoğalamaz ama ölmez de. Yani, hayatta kalırlar, ama bir süreliğine faaliyet gösteremezler. Bakteri dünyasında biraz “duraklama” dönemi olur.
Ama, bu ilacın tam etkisini anlamadan önce kendi içimde bir sohbet yapıyorum: “Peki ya biz? Yani, insanlar bu durumu nasıl hissediyor?” Çünkü en nihayetinde, Vankomisin’in amacı, bakterilerle savaşırken insanı fazla etkilememek. Bu noktada, antibiyotiklerin yan etkilerini, uzun süreli kullanımın zararlı olabileceğini düşündüm. Hani insanın kendini “hayatta ama biraz yavaş” gibi hissetmesi gibi bir şey.
Komik Bir Bakteri Hikayesi: “Benim Bakterim, Senin Bakterin”
Geçmişte bir gün, eski bir arkadaşım bana şöyle demişti: “Bakterilerle bir kavganın içinde olsan, hangi tarafı tutarsın?” Hani, böyle bir gün gelir de bakteri ile savaşmam gerekirse, Vankomisin mi kullanırım, yoksa başka bir şey mi?
Bakterilerle savaşmak, insan gibi, bazen sadece bir duraklama döneminden ibaret. Bir bakıyorsun, Vankomisin bakteriyostatik olduğu için, bakteriler sadece bir süre “beklemede” kalıyorlar. Ama elbette, her şeyin zamanı var. Çünkü o “bekleme” dönemi uzun sürerse, yeni bir antibiyotik lazım olabilir.
Sonuç: Vankomisin Bakteriyostatik Mi, Yoksa Değil Mi?
Kapanış yapmadan önce, tüm bunları bir kez daha gözden geçirelim. Evet, Vankomisin bakteriyostatik! Yani bakterilerin çoğalmasını engelliyor, ama onları öldürmüyor. Bakteriler biraz duraklıyor, sonra ne olur, zamanla tekrar faaliyete geçebilirler. Ama kimseyi öldürmüyorlar. Sadece bir süre sabırlı olmak gerekiyor. Eğer bakteriler bazen biraz sabırsızlaşıp, tekrar çoğalmak isterse, işte o zaman başka ilaçlar devreye girebilir.
Ve şunu da unutmayalım: Bakteriyostatik ve bakterisid arasındaki fark, aslında hayatı biraz daha ilginç kılıyor. Hep bir adım geri, hep bir adım ileri… Hayat da böyle değil mi? Ne de olsa her şey biraz sabır, biraz da strateji gerektiriyor.